Od początku epidemii małpiej ospy w 2022 roku, na podstawie danych CDC wydanych 2 września 2022 roku, zgłoszono ponad 53 027 ognisk choroby na całym świecie – wiele z nich zanotowano w krajach nieendemicznych w Europie i Ameryce Północnej.
- Ponad 16 750 potwierdzonych przypadków w 29 krajach UE/EOG
- 19 961 przypadków w USA
Małpia ospa – informacje ogólne
Małpia ospa to wirusowa choroba odzwierzęca, to jest choroba zakaźna przenoszona na człowieka ze zwierząt. Wywołujący chorobę wirus zawiera dwuniciowy DNA i posiada otoczkę, a jego żywicielami są różnego rodzaju gryzonie i zwierzęta z rzędu naczelnych. Wirus może zostać przeniesiony:
- ze zwierzęcia na człowieka: poprzez bezpośredni kontakt z krwią, płynami ustrojowymi lub też ranami skóry lub błony śluzowej zakażonych zwierząt
- z człowieka na człowieka: poprzez bezpośredni kontakt z ranami skóry lub bliski kontakt z osobą zakażoną drogą kropelkową (tj. przedłużony kontakt bezpośredni). Obecne dane sugerują, że przyczyną większości przypadków zachorowań w ramach trwającej epidemii małpiej ospy są pewne rodzaje kontaktów seksualnych. Zagrożony jest jednak każdy, kto miał bliski, osobisty kontakt z osobą chorującą na małpią ospę, niezależnie od orientacji seksualnej lub tożsamości płciowej.
- poprzez dotykanie skażonych powierzchni, z którymi miała kontakt osoba chora na małpią ospę: przedmiotów, sprzętu, materiałów, tkanin (ubrań, pościeli lub ręczników) itp.
Choć historycznie choroba ta występowała na obszarach lasów tropikalnych Afryki Środkowej i Zachodniej, od 2003 roku zaczęto odnotowywać przypadki małpiej ospy poza Afryką. Istnieją dwa odrębne klady wirusa małpiej ospy: klad środkowoafrykański (dorzecze Konga) – powodujący cięższy przebieg choroby i prawdopodobnie łatwiejszy do przeniesienia – oraz klad zachodnioafrykański. W ostatnim czasie na świecie zidentyfikowano liczne przypadki małpiej ospy w kilku krajach nieendemicznych. Prowadzono dodatkowe badania w celu uzyskania szczegółowych informacji na temat źródeł zakażenia i transmisji oraz danych epidemiologicznych.
MAŁPIA OSPA – FAKTY I LICZBY
Podstawowe informacje:
- Okres inkubacji: zazwyczaj od 6 do 13 dni, choć od zakażenia do wystąpienia pierwszych objawów może minąć od 5 do nawet 21 dni. W tym okresie zakażona osoba nie jest zakaźna dla innych.
- Przenoszenie z człowieka na człowieka: Tylko przez osoby z objawami przez kontakt bezpośredni lub pośredni. Osoba chora na małpią ospę może zakażać inne osoby od momentu rozpoczęcia pojawienia się objawów do momentu całkowitego zagojenia się wysypki i powstania świeżej warstwy skóry.
- Objawy: można je podzielić ze względu na dwie fazy choroby
- okres inwazji (0–5 dni): charakteryzuje się gorączką, intensywnym bólem głowy, obrzękiem węzłów chłonnych, bólem pleców, mięśni i brakiem energii.
- faza wysypki skórnej (1–3 po wystąpieniu gorączki): wysypka na twarzy i kończynach, błonach śluzowych jamy ustnej, narządach płciowych, spojówkach i rogówce. Początkowo wysypka ma formę plamek, które stopniowo zamieniają się w grudki, pęcherzyki, krostki i skorupki, które następnie wysychają i odpadają.
- Czas trwania: choroba ma charakter samoograniczający się; objawy trwają od 2 do 4 tygodni
- Współczynnik umieralności: w ostatnim czasie około 3–6%
- Małpia ospa a ospa prawdziwa W 1980 roku WHO uznała ospę prawdziwą za eradykowaną – co czyni ją jedyną chorobą ludzką, którą udało się wyeliminować. Obecnie nie wykonuje się już rutynowych szczepień populacyjnych przeciwko ospie. Mimo, że obraz kliniczny małpiej ospy przypomina ospę prawdziwą, również należącą do rodziny ortopokswirusów, małpia ospa jest mniej zaraźliwa niż ospa prawdziwa i powoduje lżejszy przebieg choroby.
- Szczepienia: Szczepionki przeciwko ospie prawdziwej zapewniają ochronę również przed małpią ospą (85%) – należy jednak pamiętać, że młodsze pokolenia (w wieku < 40–50 lat, w zależności od kraju) nie są zaszczepione przeciwko ospie. Obecnie istnieją nowsze szczepionki zatwierdzone do stosowania w celu zapobiegania małpiej ospie.
- Leki: Leczenie ma charakter głównie objawowy i wspomagający i ma na celu zapobiec wtórnemu zakażeniu bakteryjnemu. Leki antywirusowe, takie jak tekowirymat (TPOXX), który został zatwierdzony przez EMA (Europejską Agencję Leków) w 2022 roku – choć nie jest jeszcze powszechnie dostępny.
Profilaktyka małpiej ospy
Podstawowym środkiem kontroli małpiej ospy i zapobiegania rozprzestrzenianiu się choroby jest edukacja. Ponieważ tylko osoby z objawami przenoszą chorobę, zwiększona uwaga i świadomość wczesnych objawów mogą doprowadzić do szybkiego wykrycia choroby i potencjalnego zatrzymania transmisji. Podróżując w rejony o podwyższonym ryzyku występowania małpiej ospy, należy:
- zwracać uwagę na wczesne oznaki choroby i unikać bliskiego kontaktu z osobami mającymi wysypkę lub inne objawy małpiej ospy;
- przestrzegać standardowych procedur higieny osobistej, takich jak mycie rąk oraz dezynfekcja rąk za pomocą wirusobójczego środka do dezynfekcji;
- unikać kontaktu z chorymi i martwymi zwierzętami;
- spożywać wyłącznie mięso poddane dokładnej obróbce termicznej.
Jeśli w Twoim otoczeniu znajduje się osoba, która może być zarażona małpią ospą, należy ją możliwie jak najbardziej odizolować i przestrzegać ścisłych procedur higienicznych:
- podczas kontaktu z materiałami lub elementami wyposażenia, z którymi miała styczność osoba zakażona, nosić środki ochrony osobistej, takie jak maseczki i jednorazowe rękawice;
- przestrzegać standardowych procedur higieny osobistej, takich jak mycie rąk oraz dezynfekcja rąk za pomocą wirusobójczego środka do dezynfekcji;
- dokładnie i często czyścić i dezynfekować powierzchnie wyposażenia (sprzętu medycznego, przyrządów do przygotowywania żywności, szklanek itp.) oraz otoczenie (uchwyty, poręcze, włączniki światła, klamki drzwiowe) – w tym celu należy używać wyłącznie odpowiednich wirusobójczych środków dezynfekcyjnych o potwierdzonej skuteczności wobec wirusów otoczkowych i stosować je prawidłowo, zgodnie z objaśnieniami na etykiecie lub informacją o produkcie.
- Osoby odpowiedzialne za utrzymanie czystości (sprzątanie i gospodarowanie odpadami) powinny zawsze nosić jednorazowy, wodoodporny fartuch, jednorazowe rękawice, środek ochrony dróg oddechowych (maski FFP2), środek ochrony oczu przed rozpryskami (gogle lub wizjer) oraz obuwie, które można zdezynfekować odpowiednimi środkami dezynfekującymi
Na fermie istnieje wiele dróg zakażenia – za pojawienie się choroby mogą odpowiadać zarówno źródła zewnętrzne, jak i wewnętrzne. Niezbędne jest sprawdzenie pomieszczeń, struktur związanych z procesami roboczymi oraz programu bezpieczeństwa biologicznego w celu wykrycia słabych punktów i odpowiedniego ich skorygowania. W ochronie przed wybuchem i rozprzestrzenianiem się tej zakaźnej choroby niezbędne jest stosowanie ścisłych środków bezpieczeństwa biologicznego oraz dobrych praktyk higienicznych.
Materiały źródłowe:
Szczegółowe informacje można znaleźć na poniższych stronach internetowych:
- WHO (Światowa Organizacja Zdrowia): https://www.who.int/news-room/fact-sheets/detail/monkeypox
- ECDC (Europejskie Centrum ds. Zapobiegania i Kontroli Chorób): https://www.ecdc.europa.eu/sites/default/files/documents/Monkeypox-infection-prevention-and-control-guidance.pdf
- Amerykańskie Centrum ds. Zapobiegania i Kontroli Chorób https://www.cdc.gov/poxvirus/monkeypox/response/2022/index.html